Szkoła życia

Autor: Colombe Schneck 

Tytuł: Odzyskane życie

Tłumaczenie: Paulina Błaszczykiewicz

Wydawnictwo: Prószyński i S-ka

Liczba stron: 184
Oprawa: miękka
Data wydania: 2013

ISBN: 978-83-75839-517-1

Na początku się pomyliłam. Myślałam sobie: To zbyt łatwe, nosisz złote sandałki z miękkiej skóry, ciągle wplątujesz się w jakieś historie miłosne, lubisz kąpiele w Morzu Śródziemnym – czy taka dziewczyna jak ty mogłaby pisać o Shoah? Salomea, kuzynka mojej matki, jej wujowie i ciotki, kuzyni i dziadkowie żyli przed wojną na Ukrainie. Byli częścią społeczności, po której nic nie zostało. „Odzyskane życie” to oparta na prawdziwej rodzinnej historii powieść o poszukiwaniu i odzyskiwaniu. Bohaterka, podążając tropem kilkuletniej dziewczynki, po której nie zostało więcej niż imię i stara fotografia, przetrząsa pamięć swoich bliskich – odnajduje w niej tajemnicę, o której od sześćdziesięciu lat rodzina milczy. Co się naprawdę wydarzyło w getcie w Kownie? Jaki los spotkał małą Salomeę Bernstein? „Odzyskane życie” to książka o Zagładzie, ale również opowieść o niegasnącej woli życia i miłości, która ocala.

Ostatnio sięgnęłam po literaturę cięższego kalibru, jeśli chodzi o treść i emocje. To książka Colombe Schneck Odzyskane życie. Jest ona oparta na prawdziwej historii pewnej żydowskiej rodziny, o zagładzie Żydów w czasie II wojny światowej, niewyobrażalnemu cierpieniu psychicznym, miłości i niegasnącej woli życia, nadziei na lepsze jutro.

Pretekstem czy też powodem odświeżenia pamięci swoich bliskich jest dla Colombe Schneck stara fotografia ponad 2-letniej dziewczynki Salomei. Z determinacją godną podziwu przez kilka lat szuka prawdy nie tyle o małej Salomei, co o całej swej rodzinie. Chce poznać rodzinną tajemnicę, ujawnić bolesne sekrety, często bardzo traumatyczne. Odwiedza rodzinę w Jerozolimie i USA, szuka swych korzeni na Litwie, we Francji. Wysłuchuje rodzinnych historii i spisuje je, odkrywa przeszłość swoich przodków. Z czasem nie osądza członków rodziny, akceptuje prawdę i ich wybory, potrafi wysłuchać ich cierpienia i bólu, ale także radości i szczęścia. Bowiem po zakończeniu II wojny światowej jedni wybrali życie i miłość, inni odwracali się od tego, zagubieni i zamknięci w swym cierpieniu w koszmarach. W USA były organizowane terapie grupowe dla dorosłych dzieci ocalonych z Holocaustu.

Książka opowiada nie tylko o historii rodziny żydowskiej rozproszonej po świecie, ale też odkrywa koszmar Holocaustu. Na kartach powieści odnajdziemy opis getta w Kownie i życia w nim w miarę możliwości normalnego. To tam Nahun wziął ślub z Myriam i urządził wesele. Tam była biblioteka, funkcjonował teatr. Ale do czasu… dopóki nie doszło do selekcji…

Na lewo żywi, a na prawo umarli, czyli matki z dziećmi, starcy i chorzy. Mary wzięła dzieci swych córek – w ten sposób ocaliła życie Rai i Maszy, by one mogły żyć i znów mieć dzieci. A te z kolei naiwnie wierzyły, że zdarzy się cud i ich dzieci przetrwają. Poza tym instynkt samozachowawczy był silniejszy – one chciały żyć (potem desperacko chwyciły się życia i udało im się przeżyć koszmar Holocaustu). Tak też zrobiła 14-letnia dziewczynka, która od swej matki wzięła niemowlę, za rękę chwyciła kilkuletniego brata i poszła z nimi na śmierć. Inna kobieta oddała swe dziecko starej sąsiadce. Życie za życie. Poświęcenie jednych, by inni mogli żyć (95% Żydów litewskich zginęło w czasie wojny). W ten sposób na śmierć ruchem ręki pewien gestapowiec skazał kilka tysięcy Żydów litewskich w trakcie selekcji (ta największa była 28.10.1941 r.). Ale autorka wspomina, że byli też dobrzy Niemcy, którzy Żydów uznawali wciąż za istoty ludzkie.

Od początku książka intryguje, ale i na początku można się nieco pogubić w imionach i koligacjach rodzinnych. Wielka szkoda, że nie ma drzewa genealogicznego – łatwiej byłoby się połapać w bohaterach. Poza tym autorka i narratorka w jednym początkowo skacze po wydarzeniach w czasie, gdy tylko jej się coś przypomni. Tu o wojnie, a tu o spotkaniu z wujkiem w Paryżu czy wspomnienia przedwojenne z Litwy. Potem opisywane wydarzenia są już bardziej spójne. Czytanie idzie szybko – duża czcionka, małe strony, tylko emocje i refleksje nad tekstem zwalniają tempo. Bowiem czytanie o dramatycznych wydarzeniach boli, wzrusza i porusza, emocje targają czytelnikiem – złość, współczucie, radość, nadzieja, szczęście, spokój wewnętrzny, zaduma nad własnym życiem.

Z tej dość dramatycznej opowieści snuje się optymistyczne przesłanie – trzeba zawsze wybierać życie, żyć i nie szczędzić sobie przyjemności, dążyć do tego, co jest przyjemne, nawet gdy jest się samemu. Gila od Gindy nauczyła się jak żyć: Nawet kiedy jesteś sama, musisz o siebie dbać. Jeśli sama jesz posiłek, weź ładną serwetkę i nakrycia, ugotuj sobie coś dobrego, napij się wina. Nie włączaj radia, lepiej posłuchaj muzyki. Zawsze starannie się ubieraj, perfumuj i maluj – tylko nie za mocno! Jeśli na jakieś wyjście zakładasz biżuterię, zdejmij broszkę, pierścionek albo bransoletkę. Lepiej mieć mniej niż za dużo. I pamiętaj, by w twoim domu zawsze były świeże kwiaty. Nie wstydź się iść sama do kawiarni albo na drinka, do restauracji, do kina czy teatru. Nie ma co narzekać, że jest się samemu – trzeba się cieszyć z dobrej kawy, obejrzanego filmu. I czytaj, a jeśli tylko możesz, pisz – listy, wiersze, książki, jeśli potrafisz[1].

Książka przeczytana w ramach wyzwań: 

---

[1] C. Schneck, Odzyskane życie, Warszawa 2013, s. 141-2.