Primum non nocere

Autor: Wolf Serno

Tytuł: Medyczka z Bolonii

Tłumaczenie: Eliza Borg, Maria Przybyłowska

Wydawnictwo: Świat Książki

Liczba stron: 544
Oprawa: miękka
Data wydania: 2012

ISBN: 978-83-7799-878-6 

W 1552 roku w Bolonii przychodzi na świat Carla – dziewczynka podwójnie naznaczona przez los – znamieniem na twarzy, które inkwizycja traktuje jako znak czarownic, i wielkim medycznym talentem. Nie mogąc legalnie uczęszczać na studia medyczne, potajemnie, ze strychu uniwersytetu bolońskiego przysłuchuje się wykładom wybitnego chirurga Gasparego Tagliacozzi. Wkrótce zostaje jego asystentką i kochanką. Asystuje przy operacjach mistrza, zdobywa wiedzę, ale nie udaje jej się zdobyć serca słynnego medyka. Wykorzystana i odepchnięta nie rezygnuje ze swoich marzeń. Zaczyna w sekrecie leczyć ludzi pokrzywdzonych przez los, narażając się siepaczom inkwizycji…

Primum non nocere to jedna z głównych zasad obowiązująca w medycynie od wieków, łac. "po pierwsze nie szkodzić". Taki tytuł posta wybrałam ze względu na tematykę kolejnej powieści przeczytanej przeze mnie. W końcu przyszła pora na prawdziwą cegiełkę, długo dojrzewała ona do czytania, zaś ja do jej przeczytania. W sumie 3 dni zajęło mi przeczytanie 544 stron książki Wolf Serno Medyczka z Bolonii.

To prawdziwa gratka dla osób interesujących się codziennym życiem ludzi w dawnych wiekach, w tym wypadku w II połowie XVI wieku we Włoszech, głównie w Bolonii. To gratka również dla miłośników dawnej sztuki medycznej, historii medycyny. I od razu jedna uwaga – to książka ze szczegółowymi opisami różnych zabiegów medycznych, operacji czy sekcji zwłok, czyli zdecydowanie dla czytelników o mocniejszych nerwach, których nie przeraża widok krwi czy skalpela w ręku, i to w ręku kobiety! Trzeba bowiem pamiętać o tym, że w tamtych czasach prawo wykonywania zawodu lekarza mieli tylko mężczyźni.

Z kart powieści dowiecie się różnych dziwnych rzeczy na temat leczenia wielu przypadłości. Dziwnych, bo w XXI wieku takich metod się nie stosuje; dziwnych, bo wydają się być one nielogiczne, sprzeczne z wiedzą ogólną. Z kolei dużo pożytecznego można się dowiedzieć na temat ziołolecznictwa. Strój lekarza leczącego chorych na dżumę wywołać może albo atak przerażenia, albo atak śmiechu, a co najmniej zdziwienie. Cóż, ludzie jakoś musieli sobie radzić w czasie chorób, bronić się przed epidemią. Musieli sobie radzić, gdy zostali okaleczeni. Nie wiedziałam, iż już w XVI wieku medycy potrafili rekonstruować nos czy płatek ucha! To wydaję się wręcz niewiarygodne, aczkolwiek jest prawdą. Potwierdzają to ryciny zamieszczone w suplemencie na końcu książki, które stanowią prawdziwą perełkę tej powieści. 6 rycin przedstawia 6 aktów rekonstrukcji nosa, z dokładnym opisem danego etapu oraz wyjaśnieniem skrótów literowych zamieszczonych na rysunku. A efekt końcowy był wręcz niewiarygodny! Tylko sam proces rekonstrukcji trwał około 5 miesięcy, a potem pacjent przez 2 lata musiał spać ze specjalnymi rurkami w nosie. Coś za coś.

Dottore w XVI wieku to był pan! Był bogaty, miał poważanie, cieszył się szacunkiem wszystkich ludzi. Jednak by zostać lekarzem, trzeba było ukończyć studia. Mężczyźni studiowali sztuki wyzwolone, czyli oprócz medycyny studenci uczyli się m.in. filozofii. Carla, główna bohaterka, bardzo chciała zgłębić tajniki medycyny i znalazła na to sposób. To dzięki jej podglądaniu studentów w czasie zajęć z anatomii poznajemy główny sposób nauczania przyszłych lekarzy. To dzięki wrodzonej ciekawości Carli i jej naturalnej siły do zgłębiania wiedzy zapoznajemy się z dość obszerną literaturą nie tylko medyczną. Nie tylko, bo dziewczyna zgłębia starożytne traktaty filozoficzne, a nawet dzieła pisane przez inne kobiety np. o emancypacji. Razem z nią uczymy się trudnej sztuki leczenia ludzi. A skąd jej pociąg do wiedzy i miłość do medycyny? Tego dowiecie się w trakcie lektury.

Carla i tak na co dzień nie miała łatwego życia, bowiem jej twarz naznaczona była znamieniem voglia di peccato (znamię grzechu). Twarz bohaterki była częściowo rubinowa, częściowo kryształowa, jak poetycko określał jej służący. Takie znamię w tamtych czasach oraz niedozwolone leczenie ludzi przez kobietę to świetny powód, aby ją uznać za heretyczkę. Taki wątek też pojawia się w tej powieści, nieodłączny znak tamtych czasów.

Ale urok tej książki to cały XVI-wieczny świat, ten piękniejszy, i ten brzydszy. Czytelnik ma okazję być w czasie karnawału na ulicach Bolonii, gościć w domach mieszkańców różnych warstw społecznych, uczyć się krawiectwa, wpaść z wizytą do królestwa żebraków i poznać ich sztuczki na zdobycie grosza, choćby za pomocą specjalnego krwawego makijażu, tańczących myszy w spódniczkach czy złodziejskiego fartucha. Latif, eunuch z pałacu Topkapi w Stambule, służący Carli, wprowadzi czytelnika w egzotyczny świat haremu i opowie o hierarchii w pałacu. Latif to również skarbnica wielu arabskich przysłów, jakże innych od naszych, a mimo to przekazujących te same mądrości życiowe.

A że powoli zbliża się pora, by do liter dodać kropki[1], jakby powiedział Latif, to i mnie czas kończyć recenzję. Medyczka z Bolonii to olbrzymia dawka wiedzy o codziennym życiu podanej w przystępny sposób. Dla niektórych utrudnieniem mogą być wyrazy łacińskie czy włoskie, których jest w tekście bardzo dużo. Być może również rozważania filozoficzne wydadzą się czytelnikowi nużące czy zbędne, ale one też są potrzebne. Szczegółowe opisy strojów, mieszkań czy zabiegów medycznych wciągną czytelnika i przeniosą go do XVI wieku. Piękny to świat, ale i niebezpieczny.

---

[1] Wolf Serno, Medyczka z Bolonii, Warszawa 2012, s. 417.