Czarodziejka słowa i miłości

Autor: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska

Tytuł: Zapomniane pocałunki. W 50. rocznicę śmierci Poetki

Wydawnictwo: Arkady

Seria: Poetki XX wieku

Liczba stron: 256
Oprawa: twarda
Data wydania: 1997

ISBN: 83-86086-22-X

OGRÓD

Gdy wiosna zaświta,
jest w ogrodzie raz ciemniej, raz jaśniej.
Wciąż coś zakwita, przekwita.
Wczoraj kwitło moje serce. Dziś jaśmin.

Wpadła w me ręce perełka, mała perełka, ale jakże cudna! Perełka, gdyż to tomik poezji Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, jednej moich ulubionych poetek. Mała, bo jej wymiary to 8x12 cm. Cudna, bowiem bogactwo poezji poetki zostało zamknięte w niewielkim formacie, a ten tomik można nosić zawsze przy sobie. Ta perełka to Maria Pawlikowska-Jasnorzewska Zapomniane pocałunki. W 50. rocznicę śmierci Poetki. Wybrała i wstępem opatrzyła Magdalena Koperska.

Lilka, tak ją nazywali najbliżsi, patrzyła na świat oczami dorosłej kobiety i dziecka, opisywała go oczami swojej wyobraźni.

RÓŻA

W tym parku pobladłym bez śmiechu i gości
przy róży rozkwitłej stoję.
Otośmy jedynymi świadkami piękności -
ja jej, a ona mojej.

W jej utworach pojawiały się postacie fantastyczne: dżin, czarownica, elfy. Jednak dominowali ludzie:

AEROPLAN

Aeroplan, najpiękniejszy ptak biały,
leci w oddal, ponad chmur szarzyznę?
Ma skrzydła jak szarańcza. Jest jak orzeł śmiały.
A oczy ma i serce mężczyzny.

KOBIETA, KTÓRA CZEKA

Czeka, patrzy na zegar swych lat,
gryzie chustkę z niecierpliwości.
Za oknem świat zszarzał i zbladł...
A może już za późno na gości?

W tym ona sama, często była ja lirycznym:

TELEGRAM

Wiadomość biegła szybko ze sztyletem po drucie,
jak tancerka z parasolem po linie,
i zdyszana dobiegła w oznaczonej godzinie,
by mnie zabić w oznaczonej minucie.

Bohaterami nie tylko byli ludzie, ale przede wszystkim ich uczucia, bardzo różne – miłość, uśmiech, uściski, zdrada, tęsknota, ból, starość, staropanieństwo, westchnienia oraz refleksje i obserwacja codzienności:

LWY W KLATCE

Lwica senna i naga nie czuje więzienia,

leżąc spogląda w oczy lwu, panu stworzenia.

On się przybliża, cały w grzywie i w męskości,

a jakaś pani patrzy - i płacze. Z zazdrości!

MIŁOŚĆ

Nie widziałam cię już od miesiąca.
I nic. Jestem może bledsza,
trochę śpiąca, trochę bardziej milcząca,
lecz widać można żyć bez powietrza!

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska była nietuzinkową kobietą, wymykającą się schematom czasów, w których żyła. Poetka przełamywała tabu – w swych lirykach odwołuje się do świadomości erotycznej czytelników, wnosząc do nich śmiały ton erotyczny. Zmysłowość i pożądanie może mieć poetycki wyraz:

ZANURZCIE MNIE W NIEGO

Zanurzcie mnie w niego
jakby różę w dzbanek
po oczy,
po czoło,
po snop włosa jasnego, -
niech mnie opłynie wkoło,
niech się przeze mnie toczy
jak woda całująca
Oceanu Wielkiego.
Niech zginie noc, poranek,
blask księżyca czy słońca,
lecz nich On we mnie wnika
jak skrzypcowa muzyka -
gdy do serca mi dotrze,
będę tym, co najsłodsze,
Nim.

Ale bohaterami jej wierszy był również świat przyrody, bowiem Lilka zaczytywała się w książkach przyrodniczych. Doskonale rozumiała i czuła naturę, zamykając jej piękno i grozę w swych lirykach:

KROKUSY

Krokusy wyskakują z ziemi
jak wiolinowe nuty,
a panny się chylą nad niemi  
i z nut układają bukiet.

HURAGAN

Niebo się gniewa, 
obłoki nadbiegają w tłumie! 
Szczęśliwe drzewa! 
Będą się mogły wyszumieć!

Swe wiersze poetka adresowała do konkretnych osób, podejmowała grę z czytelnikiem

PORTRET

Usta twoje: ocean różowy.

Spojrzenie: fala wzburzona.

A twoje szerokie ramiona:

Pas ratunkowy…

Dla mnie Maria Pawlikowska-Jasnorzewska jest mistrzynią słowa, szczególnie to widać w tomiku Pocałunki z 1926 r. nic dziwnego, że w niniejszym wydaniu tylko tomik Pocałunki został zamieszczony w całości, a pozostałe we fragmentach. Czterowiersze z tego tomiku to cymesy wśród liryków, miniatury liryczne. Zwięzłość języka połączona jest z wyszukanym słownictwem, nasyconym licznymi epitetami, śmiałymi i bezpośrednimi metaforami, zaś oszczędność słów z bogactwem treści. To minimum słów i maksimum treści. Przekonajcie się sami:

GORZKA ZATOKA

Szeroki, wesoły, wysoki,
nieulękły marynarzu siłaczu!
Wyłowiłeś mnie z mego płaczu
jak syrenę z gorzkiej zatoki...

FOTOGRAFIA

Gdy się miało szczęście, które się nie trafia:
czyjeś ciało i ziemię całą,
a zostanie tylko fotografia,
to – to jest bardzo mało...

LIST

Ktoś list dostał. Komuś serce bije.
Idzie czytać pod kwitnące jabłonie.
Czyta. Chwyta się ręką za szyję
i dno traci, i w powietrzu tonie.

Liryki poetki czarują i oczarowują czytelnika, szczególnie kobiety. Niektóre wiersze Lilki same zapadają w pamięć, choćby dzięki oryginalności zaskakujących puent. To także ładunek emocji, kokieteria, mistycyzm naturalistyczny (przemiana miłości, piękna, przyrody), obraz lat 20. i 30. XX wieku. Trudno się oderwać od tomiku Niezapomniane pocałunki, gdyż chce się jeszcze. Ponadto jest on przepięknie wydany – mały format, twarda okładka, dobry papier i czcionka i zdjęcia autorki na początku każdego tomiku. Na końcu znajdują się fragmenty listów, w których zakochani małżonkowie zwracają się do siebie per Bajbak, panna Robak.

Cóż mogę rzec na koniec… zostałam uwiedziona przez niezwykłą kobietę! Dajcie się uwieść i Wy „czarodziejce słowa i miłości”.

Książka przeczytana w ramach wyzwań:

Wyzwanie biblioteczne